Werf: N.V. Fabriek van Stoom- en andere Werktuigen H.K. Jonker

in Amsterdam

Deze pagina geeft bijzonderheden over deze werf. Als u de pagina gelezen hebt kunt u hem sluiten. U komt dan terug op de detailpagina over het schip.

Toelichting

Er ging in de metingen nog al eens iets fout bij het overnemen van de werfnaam: vaak kregen de scheepsmeters de naam van de werf niet te zien maar werd die verteld door de schipper of de eigenaar. De meters schreven op wat ze dachten te horen.
Bovendien was het handschrift van de meters niet altijd even duidelijk, dus bij het digitaliseren van de scheepsgegevens ging ook nog wel eens wat mis. We hebben getracht de naam van de werf te achterhalen zoals die door de werf zelf het vaakst gebruikt werd. In dit geval dus: "N.V. Fabriek van Stoom- en andere Werktuigen H.K. Jonker".

Algemeen

De werfcode is: =Jonker-Amsterdam
Desgewenst kunt u alle metingen van schepen van deze werf inzien, onafhankelijk van de spelling die in de metingen voor de werf gebruikt is.

Het adres van de werf was Bickerseiland, waar thans het Hendrik Jonkerplein is. Toen: Grote Bickersstraat 7 in Amsterdam.  
(De positie op het kaartje is bij benadering.)

Er staan 38 metingen voor deze werf in de database. Daarvan zijn er 30 eerste (of enige) metingen, dus met redelijke zekerheid unieke schepen.

De werf bouwde hoofdzakelijk dekschuiten.

Het eerste bouwjaar (dus niet meetjaar!) dat in de metingen voor de werf vermeld wordt is 1880.

Het laatste bouwjaar dat in de metingen voor de werf vermeld wordt is 1976.

Andere namen voor deze werf

Afgezien van overduidelijke schrijffouten en misinterpretaties komen we in de metingen de volgende namen voor de werf tegen:

Bijzonderheden

Dit is een bijzonder slecht gedocumenteerde werf. Hij produceerde tussen 1880 en 1931 25 schepen (38 metingen), meest dekschuiten en kleine sleepboten. Maar in de literatuur en bronnen (inclusief het Stadsarchief van Amsterdam) is er zo goed als niets over dit bedrijf als werf terug te vinden. Er bestond wel een Machinefabriek H.K. Jonker op het Bickerseiland. Van Hooff (zie de literatuurverwijzing) vermeldt expliciet dat deze fabriek rond 1850 ook schepen bouwde. Laten we het daar dan maar op houden. Per slot van rekening is het bouwen van dekschuiten geen raket-wetenschap, zeker niet voor een bedrijf dat allerlei soorten machines vervaardigt. Maar ik hou een slag om de arm: het is mogelijk dat de werf los stond van de machinefabriek.

De machinefabriek is in 1806 officieel opgericht. Het terrein op het Bickerseiland was voorheen in handen van scheepswerf "De Reus", die het houten beeld van een reus op het dak had staan dat oorspronkelijk toebehoorde aan Andries Bicker zelf - waar het eiland naar vernoemd is. Toen Jonker het terrein overnam nam hij ook het beeld over. Dat beeld heeft veel omzwervingen gemaakt, maar het was ooit beroemd. Zie het artikel in Ons Amsterdam in de bronvermelding. In 1902 werd het bedrijf omgezet in een N.V. Het is onder die naam blijven bestaan tot 1966, toen het samenging met branchegenoot Du Croo & Braun. Die combinatie kwam vervolgens in handen van Machinefabriek Hollandia Kloos. In die tijd (1976) is nog een ponton gemaakt, maar eigenlijk waren de scheepsbouwactiviteiten al in 1931 gestaakt. In 1984 is het bedrijf gestopt, in 1985 is het failliet gegaan. In 1964 was het plan te verhuizen naar Stavoren, maar dat ging niet door wegens de fusie met Du Croo. Het terrein aan de Koeweg in Stavoren was al gekocht en een deel van het personeel was al overgeplaatst. Toen de verhuizing niet doorging is op dit terrein later een jachthaven gekomen, het personeel werd vriendelijk verzocht nogmaals te verhuizen.

Er zijn twee metingen van een motorsleepboot (later motorjacht) uit 1917, waarbij als werf wordt opgegeven "Jonker en Van Otegem". Die naam komt ook terug bij één schip bij de Stichting Maritiem Historische Databank (MarHisData), die zelfs nog verder gaan en spreken van "Jonker & Van Otegem, Scheepswerf Het IJ". Noch daarvoor, noch daarna ooit van gehoord. Er heeft ook nooit een werf van Van Otegem bestaan, noch (verrassend genoeg) een scheepswerf "Het IJ". Dus ik breng dat schip maar onder bij Jonker.

Jonker was een zeer veelzijdig bedrijf. Het begon als smederij, werd in 1821 scheepssmederij en kocht er in 1834 een ankersmederij bij. Maar later diversificeerde het steeds verder. Alle soorten machines, inclusief stoommachines en drukpersen maar ook elektriciteitscentrales werden hier gebouwd. Dus dekschuiten en sleepboten vallen zeker in het gamma. Toch wil ik een slag om de arm houden, want de naam H.K. Jonker komt in geen enkele meting voor - laat staan de complete naam "N.V. Fabriek van Stoom- en andere Werktuigen H.K. Jonker". Opvallend zijn de vele verschillende voorletters die in de metingen voorkomen. Het is dus mogelijk dat er meerdere kleine scheepsbouwers Jonker waren, al dan niet gelieerd aan de machinefabriek.

(JS, juni 2021)

Literatuur en bronnen

Aanvullingen?

Aanvullingen en verbeteringen zijn altijd welkom! E-mail ze naar wervenlijst[at]s2ho.nl
Vervang [at] door een apestaartje (@). Zo krijgen wij beduidend minder spam!