Deze pagina geeft bijzonderheden over deze werf. Als u de pagina gelezen hebt kunt u hem sluiten. U komt dan terug op de detailpagina over het schip.
Er ging in de metingen nog
al eens iets fout bij het overnemen van de werfnaam: vaak kregen de scheepsmeters de naam van de werf niet te zien
maar werd die verteld door de schipper of de eigenaar. De meters schreven op wat ze dachten te horen.
Bovendien was het handschrift van de meters niet altijd even duidelijk, dus bij het digitaliseren
van de scheepsgegevens ging ook nog wel eens wat mis. We hebben getracht de naam van de werf
te achterhalen zoals die door de werf zelf het vaakst gebruikt werd. In dit geval dus:
"Jac. G. van Oord N.V.".
De werfcode is: =Oord-Vianen
Desgewenst kunt u alle metingen van schepen van deze werf inzien, onafhankelijk van de spelling die in de metingen voor de werf gebruikt is.
Het adres van de werf was Sluiseiland 17-24 in Vianen.
(De positie op het kaartje is bij benadering.)
Er staan 5 metingen voor deze werf in de database. Daarvan zijn er 5 eerste (of enige) metingen, dus met redelijke zekerheid unieke schepen.
De werf bouwde hoofdzakelijk baggermaterieel, pontons en/of werkvaartuigen.
Het eerste bouwjaar (dus niet meetjaar!) dat in de metingen voor de werf vermeld wordt is 1930.
Het laatste bouwjaar dat in de metingen voor de werf vermeld wordt is 1960.
Afgezien van overduidelijke schrijffouten en misinterpretaties komen we in de metingen de volgende namen
voor de werf tegen:
Van Oord is een van de grootste natte aannemers in Nederland. In de loop der jaren heeft het bedrijf steeds meer collega's opgeslokt, maar het kernbedrijf is in 1868 door Govert van Oord opgericht in Sliedrecht. Overigens was Van Oord in die tijd meer gericht op het maken van zinkstukken van wilgentenen als fundament voor dijken en andere waterwerken (het zgn. "griendwerk") dan op de aannemerij.
Onderstaande alinea's komen uit het boek van Joke Korteweg:
"Jacobus Gerrit (Koos, later ook Jac. G.) was de derde van de vier zonen van Govert van Oord. Vanaf 1919 vormde hij met zijn drie broers de firma Gebroeders Van Oord. Die onderneming groeide uit tot een van de meest vooraanstaande griend- en griendhandelsbedrijven in Nederland. In de crisis van de jaren 1930 kreeg het griendbedrijf het echter zwaar te verduren. Jac. G. wist zijn meer behoudend ingestelde broers te overtuigen van de kansen die de aannemerij bood. Vanaf 1930 werd Gebroeders Van Oord onderaannemer bij kleinere rijs- en oeververdedigingswerken, maar al snel ook hoofdaannemer. In 1936 werd voor het eerst een groot grondwerk aangenomen. Eind jaren 1930 overtroffen de opbrengsten uit de aannemerij die van de griendhandel. De broers voelden niets voor Koos’ plannen om de firma om te zetten in een naamloze of commanditaire vennootschap. Dan moest immers zeggenschap worden ingeleverd. In 1948 kwam het tot een splitsing.
Daarna richtte Jac. G. zich samen met zijn zonen op de opbouw van een eigen aannemersbedrijf in Utrecht. Na de Watersnoodramp van 1953 was het de Belgische aannemer Ackermans & Van Haaren die Van Oord Utrecht in het zadel hielp als natte aannemer. Op hun advies werd de oude stoomcutterzuiger Espérance gekocht en omgedoopt tot Westerschelde. Daarna volgde de profielzuiger Waddenzee. Het was materieel waar van alles aan mankeerde, maar het vormde wel het begin van een positie als zelfstandig baggeraar. Die werd mede mogelijk gemaakt door Koos’ goede relatie met Rijkswaterstaat, zijn grote netwerk en de bekwame vertrouwelingen met wie hij zich omringde. Zijn materieel liet Jac. G. vanaf 1963 bouwen op de werven van Cornelis Verolme."
Tot zover Joke Korteweg. Andere bronnen (bouwmachines van toen) zeggen overigens vriendelijker dat de Gebroeders Van Oord werd opgesplitst omdat alle vier de gebroeders weer zoons hadden en het moederbedrijf gewoonweg niet genoeg plaats bood aan alle ambities.
De "Corporate Heritage Officer" van het huidige (2022) Van Oord schreef me in een e-mail: "V In 1948 zijn zij allen [namelijk de vier broers, JS] apart van elkaar verder gegaan. Van deze ondernemingen hebben er twee naam gemaakt in het vakgebied. Jan Jasper van Oord heeft Van Oord Werkendam opgericht. Jac. G. van Oord heeft Van Oord Utrecht opgericht. De bezittingen van het gezamenlijk bedrijf zijn toen verdeeld onder de broers. Jac. G. van Oord heeft toen de werf in Vianen toebedeeld gekregen. Hij heeft hier een aantal van de eerste schepen van zijn toen nog bescheiden vloot verbouwd en gebouwd."
In de jaren '60 en '70 werd Van Oord groter en groter, niet alleen door het zelf verwerven van opdrachten, maar ook door het overnemen van concurrenten. Zie de Tijdlijn op de website van Van Oord voor al deze ontwikkelingen. Ik overdrijf maar een klein beetje als ik zeg dat alle grote namen in de Nederlandse waterbouw, zoals (onderdelen van) Volker, Stevin, Van Hattum en Blankevoort, Bos-Kalis, Hollandse Aanneming Maatschappij tegenwoordig werkmaatschappijen zijn van Van Oord.
Terug naar de metingen. De Gebroeders van Oord zetelden in Werkendam. Aannemingsmaatschappij Jac. G. van Oord zetelde vanaf 1948 in Utrecht. Maar kennelijk was er een werf/werkplaats in Vianen. Iedere waterbouwer had medio 20e eeuw wel ergens een werf waar onderhoud werd gepleegd aan het (heel gespecialiseerde) materiaal dat ze benutten. En in slappe tijden werd daar ook vaak enige simpele nieuwbouw gepleegd. Of niet zo simpel: meting A18336N gaat over de zandzuiger Waddenzee, meting A18338N gaat over de snijkopzuiger Oosterschelde. Kan een reparatiewerf dat zo maar bouwen?
Met name die zandzuiger Waddenzee, daar zit een luchtje aan. Joke Korteweg suggereert in het citaat hierboven dat het een tweede-handsje was. Toch staat er in de meting dat hij is gebouwd bij Van Oord in Vianen. Iets soortgelijks geldt voor meting A18338N: een tankponton die in 1930 gebouwd zou zijn op die werf in Vianen. Afgezien van het feit dat het bedrijf toen nog Gebroeders van Oord heette, vraag ik me ook af of de Gebr. Van Oord -- toen nog griendwerkers -- al een eigen werf bezaten.
Dus, de lezer zij gewaarschuwd! Ik denk dat degenen die de meter begeleiden op de dag dat die drie schepen gemeten werden (alle drie, achter elkaar, op 5 oktober 1959) de werkelijkheid misschien iets mooier gemaakt hebben dan hij was. Opmerkelijk is wel dat de snijkopzuiger Westerschelde óók op die dag gemeten is, en door dezelfde meter (meting A18339N), maar dat daarbij, geheel correct, als bouwwerf werd opgegeven J. en K. Smit in Kinderdijk.
De beide metingen R25766N en R26168N, beide van een zolderbak, zijn wel heel plausibel. Een werf die baggermolens en ingewikkelder kan repareren, draait zijn hand niet om voor het bouwen van een zolderbak meer of minder.
Dat we na 1963 geen nieuwbouw meer zien op de werf in Vianen kan ook verklaard worden uit bovenstaand citaat van Joke Korteweg: vanaf dat jaar liet Van Oord zijn schepen bouwen bij Verolme. Verderop beschrijft Korteweg dat Verolme en Van Oord elkaar goed begrepen: allebei nieuwkomers in hun branche, allebei brutale ondernemers.
De werf in Vianen zelf blijft onderbelicht. In de periode 1920-1923 vinden we advertenties van de Gebr. Van Oord met een werkplaats in Vianen, maar dan worden er nog rietmatten gefabriceerd. Tussen 1923 en 1957 worden Van Oord en Vianen in de kranten op Delpher niet in één adem genoemd.
Bij Delpher wordt de werf voor het eerst genoemd naar aanleiding van een inbraak in 1957. Het adres Sluiseiland 17 heb ik gevonden in een personeelsadvertentie uit 1959. Vanaf 1967 heet de werf "Centrale Werkplaats", maar het adres blijft hetzelfde. De laatste vermelding die ik vind is in een personeelsadvertentie uit 1975. Het adres is dan Sluiseiland 24 geworden. Kortom: de werf/werkplaats heeft in ieder geval bestaan van 1957 tot 1975. Dat komt overeen met de meeste metingen, alleen meting A18337N van die ponton uit 1930 valt er ver buiten.
Ik citeer nogmaals uit de e-mail van de "Corporate heritage officer": "De eerste twee baggervaartuigen, Westerschelde en Waddenzee, zijn hier omgebouwd of verbouwd. De Oosterschelde is in eigen beheer ontworpen en gebouwd op de werf in Vianen. De tewaterlating was in 1959. Dit is inderdaad opmerkelijk, gezien dit in de bedrijfsgeschiedenis en op de werkplaats in Vianen nog niet was voorgekomen. Het is dan ook aan te merken als het moment waarin het bedrijf de koers richting de waterbouwkundige aannemerij heeft bepaald." En verderop: "In ons archief is het helaas lastig goede omschrijvingen van de werf te vinden. Er zijn niet veel stukken meer over betreft deze locatie. Wel heb ik gevonden dat deze werf rond 1991 is verkocht." Einde citaat.
Er zijn tussen 1960 en 2017 nog ten minste drie werven van Van Oord geweest:
- Scheepswerf Van Oord-Utrecht Materiaalbeheer B.V. in Zuilichem. Zoals de naam al aangeeft was ook dit ook een onderhoudswerf die is gesticht na 1981. Maar kennelijk kroop het bloed waar het niet gaan kon: ook daar werd weer nieuwbouw gepleegd. Meetnummer AN2210 betreft een kraanponton van 27,5 meter dat in 1984/85 bij die werf gebouwd is. Vermoedelijk was dat het opvullen van een slappe tijd in het onderhoud van het materieel van Van Oord. Deze werf is in 2017 gesloten. Zie =Oord-Zuilichem.
- Er was na 1948 ook een bedrijf "Van Oord Werkendam". Dit was eigendom van een andere van de vier Gebroeders Van Oord, namelijk Jan Jasper van Oord met zijn zonen Goof, Jaap en Kees. Dat bedrijf had ook een eigen werf, maar daar werden kennelijk alleen reparaties uitgevoerd, althans: het komt in de metingen niet voor. (Dus is er in deze reeks geen eigen werfbeschrijving van bij S2HO.) Deze werf was in 2017 ook in handen van de Van Oord Groep en is in dat jaar eveneens gesloten.
- Thans heeft de Van Oord Group een een terrein in Moerdijk, waar de werkzaamheden van de voormalige onderhoudswerven in Zuilichem en Werkendam geconcentreerd zijn. Dit is Van Oord Ship Management B.V. , Graanweg 28 Haven M 235 in Moerdijk. Dit is niet direct een werf, in zoverre dat er geen hellingen of dokken zijn. Ook van deze werf zijn geen metingen bekend, dus ook geen eigen werfbeschrijving bij S2HO.
(JS, mei 2022)
Aanvullingen en verbeteringen zijn altijd welkom! E-mail ze naar wervenlijst[at]s2ho.nl
Vervang [at] door een apestaartje (@). Zo krijgen wij beduidend minder spam!