Deze pagina geeft bijzonderheden over deze werf. Als u de pagina gelezen hebt kunt u hem sluiten. U komt dan terug op de detailpagina over het schip.
Er ging in de metingen nog
al eens iets fout bij het overnemen van de werfnaam: vaak kregen de scheepsmeters de naam van de werf niet te zien
maar werd die verteld door de schipper of de eigenaar. De meters schreven op wat ze dachten te horen.
Bovendien was het handschrift van de meters niet altijd even duidelijk, dus bij het digitaliseren
van de scheepsgegevens ging ook nog wel eens wat mis. We hebben getracht de naam van de werf
te achterhalen zoals die door de werf zelf het vaakst gebruikt werd. In dit geval dus:
"N.V. Terneuzensche Scheepsbouw Maatschappij (TSM)".
De werfcode is: =Terneuzen-Terneuzen
Desgewenst kunt u alle metingen van schepen van deze werf inzien, onafhankelijk van de spelling die in de metingen voor de werf gebruikt is.
De werf bevond zich in Terneuzen.
Er staan 90 metingen voor deze werf in de database. Daarvan zijn er 47 eerste (of enige) metingen, dus met redelijke zekerheid unieke schepen.
De werf bouwde hoofdzakelijk binnenschepen.
Het eerste bouwjaar (dus niet meetjaar!) dat in de metingen voor de werf vermeld wordt is 1925.
Het laatste bouwjaar dat in de metingen voor de werf vermeld wordt is 1974.
1923 - 1979
Deze werf had na 1954 ook een vestiging in Hansweert (de overgenomen werf 'Zeeland'). Die staat als aparte werf in deze wervenlijst vermeld: =Terneuzen-Hansweert.
Het archief van de werf is bewaard gebleven bij het Zeeuws Archief. De werf is uitstekend gedocumenteerd in de inleiding op het archief van de werf. In 2018 is ook een boek van 200 pagina's (met veel foto's) gepubliceerd over de werf (zie hieronder).
Ik parafraseer hieronder de inleiding op het archief. Dus geen letterlijk citaat, dan was het nog langer geworden.
In november 1923 werd de werf opgericht op het zogenaamde 'separatiepunt', de landtong gelegen tussen de midden- en westkanaalarm van het Kanaal van Gent naar Terneuzen. Deze landtong was in erfpacht bij bouwmaterialenhandel NV 'De Hoop'. Dit bedrijf had door zijn groeiende vloot van schepen steeds meer behoefte aan een scheepswerf. De werf werd opgericht door de directeur en de president van De Hoop en een telg uit een scheepsbouwfamilie uit Kruispolder.
Terneuzen had zich op dat tijdstip ontwikkeld tot een belangrijk centrum van de scheepvaart waar ruim honderd eigenaren van schepen woonden. Desondanks bestond er zowel hier als in de rest van Zeeland geen enkele moderne inrichting voor het verrichten van herstellingen aan schepen, zodat men voor reparaties aangewezen was op werven in Zuid-Holland of voorbij de Moerdijk, hetgeen voor de eigenaren hoge sleepkosten en tijdsverlies met zich meebracht. Dat niet eerder een dergelijke reparatiewerf in Zeeland was gestart, was te wijten aan het feit dat er vanwege het zoute water geen gunstige lokatie te vinden was. Het terrein op het separatiepunt was behalve voor reparatie ook zeer geschikt voor nieuwbouw van schepen. Door de bijzondere ligging van het separatiepunt kon volstaan worden met 2/3 van de oprichtingskosten van een soortgelijke werf. Doordat het waterpeil in het kanaal namelijk ter plaatse ruim drie meter boven het grondpeil van de omgeving lag, konden de voor een bouw van een dok meestal noodzakelijke machines voor het leegpompen achterwege blijven. Na toestemming van het ministerie van Waterstaat werd bij notariële akte van 17 december 1924 de NV Terneuzensche Scheepsbouw Maatschappij opgericht. Als doelstelling van het bedrijf vermeldde de statuten: het bouwen en herstellen van schepen en vaartuigen, het plaatsen en herstellen van motoren, het exploiteren van scheepshellingen en dokken, het kopen en verkopen van scheepsbouw- en andere materialen.
De TSM begon met dertig werknemers, maar dit aantal liep al in de jaren dertig op tot negentig. In 1930 werd door de werf zelf een groot ponton omgebouwd tot een drijvend dok met een hefvermogen van 700 ton, zodat men ook grotere reparaties kon uitvoeren. Bij het binnenvallen van de Duitse troepen in mei 1940 werd de werf door terugtrekkende Franse en Belgische militairen opgeblazen en in brand gestoken. Al in 1941 werden een nieuw kantoor en een aantal nieuwe loodsen geopend. Na de bevrijding van Terneuzen in 1944 had de TSM veel werk door de berging van tientallen schepen die in het kanaal of de haven van Terneuzen tot zinken waren gebracht. Daarna ging de werf zich vooral toeleggen op de bouw van zeeschepen. In 1954 nam de TSM de werf 'Zeeland' te Hansweert over, om de concurrentie in de naaste omgeving uit te schakelen en om personeel aan te kunnen trekken voor de eigen werf. Het grootste ooit in Terneuzen gebouwde zeeschip werd opgeleverd in januari 1958, de Olivia Winther, met een draagvermogen van 5377 ton.
Tot 1965 werd de capaciteit voor circa 70% aangewend voor nieuwbouw (binnenschepen, kustvaarders en vrachtschepen tot 5.500 ton) en voor circa 30% voor reparaties. In de daarop volgende jaren waren er echter nauwelijks nieuwbouwopdrachten meer te krijgen. Om een goede bezetting te handhaven was de werf gedwongen om naast reparaties ander werk te zoeken. Men vond dit door bar- en kerkmeubilair te gaan vervaardigen. In de Grote Kerk van de Hervormde Gemeente te Terneuzen is bijvoorbeeld veel meubilair te zien dat werd gemaakt door werknemers van de TSM. Tevens werd de dokcapaciteit vergroot. Op 1 augustus 1969 werd de statutaire naam van het bedrijf gewijzigd in NV Terneuzensche Scheepsbouw Belangen (TSB) en werden twee werkmaatschappijen opgericht: NV Terneuzensche Scheepsbouw Maatschappij (TSM) en NV Werf Hansweert. De drie genoemde NV's werden op 24 november 1972 omgezet in BV's.
De werf Hansweert werd op 1 september 1977 overgenomen door de werknemers aldaar en voortgezet als Scheepswerf Hansweert BV. Door de malaise in de scheepsbouw en het weigeren van financiële steun door het Ministerie van Economische Zaken werden de BV Terneuzensche Scheepsbouw Maatschappij op 29 november 1978 en de BV Terneuzensche Scheepsbouw Belangen op 14 november 1979 door de Arrondissementsrechtbank te Middelburg in staat van failissement verklaard. In het voorjaar van 1979 ging de inventaris van de scheepswerf onder de hamer. De werf werd daarna nog op veel kleinere schaal voortgezet door Swets BV uit Terneuzen.
Behalve de gemeten binnenvaartschepen in de LSD zijn ook twaalf zeeschepen van deze werf gedocumenteerd bij de Stichting Maritiem Historische Data (MarHisData). De vrijwel complete bouwlijst is te vinden op Zeelandnet.
(JS, januari 2022)
Aanvullingen en verbeteringen zijn altijd welkom! E-mail ze naar wervenlijst[at]s2ho.nl
Vervang [at] door een apestaartje (@). Zo krijgen wij beduidend minder spam!